KONVERSİYON BOZUKLUĞU

Somatoform bozukluklar, uzun yıllar süren, kendini tekrarlayan, çoğul ve belirgin vücut (somatik) semptomlar ile karakterize edilir. Vücut semptomları (ağrı, kusma, felç, körlük) istemli olarak kontrol altında değildir, hastanın şikayetlerinin fiziksel sebepleri yoktur ve psikolojik sebeplerden dolayı ortaya çıktıklarına inanılır. Bu belirtilerden bazıları hayalidir, bazıları ise örneğin tek bacağın felç olması gibi semptomlar gerçek gibi görünebilir. Somatoform bozukluklarda, normal vücut işlemleri daha şiddetli algılanır ve kişi tarafından bedensel bir hastalığın belirtisi olarak görülür. Çoğunlukla kişiden kişiye göre değişen bir tetikleyici söz konusudur (örneğin stres, hayat içindeki sıkıntı verici durumlar) ve bunlar normal bir bedensel tepkiye sebep olur. Kalp daha hızlı atmaya başlar, insan gerilir veya mide ağrıları çeker. Bu durumda bazı hastalar kendilerine “Bu ne anlama geliyor? Bende hangi hastalık var?” sorusunu sormaya başlar. Kendilerini sürekli dinler dururlar. Sonuç olarak, kişi rahatsızlıklarına dikkatini ne kadar yoğunlaştırırsa, rahatsızlıkların şiddeti o kadar artar. Bu tür rahatsızlıkları olan kişiler, bu rahatsızlıkların nedenini bulabilmek için genelde tekrar tekrar doktora başvururlar, ancak hekimler tarafından herhangi bir bedensel rahatsızlığın bulunamaz. Fakat bedensel olarak bir rahatsızlığın bulunamadığına dair pozitif sonuçlar yine de hastaları sakinleştirmeye yetmez; bir problem olduğu fikrinden emindirler. Somatoform bozukluklarına sahip kişiler sürekli olarak kendilerine dikkat etme ve koruma amacıyla birçok faaliyetten uzak durup kaçınma eğilimi gösterirler.

KONVERSİYON BOZUKLUĞU

Bazen hastalar körlük gibi çok ciddi fiziksel şikâyetler bildirirler ancak bunların herhangi bir fiziksel sebebi yoktur ve konversiyon bozukluğu denilen bir somatoform bozukluğunun örneğidir. Konversiyon bozukluğu, kaygı veya duygusal sıkıntının, herhangi bir fiziksel sebebi tanımlanamayan gerçek fiziksel, motor, duyusal veya nörolojik belirtilere (baş ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi, duyu kaybı, felç… gibi) dönüştürülmesidir. Örneğin, hastalar herhangi bir fiziksel, doğal veya nörolojik sebebin belirlenemediği durumlardan uzuvların felç olması, denge kaybı, körlük veya inme gibi şikayetler bildiriyor. Konversiyon bozukluğunun belirtileri genellikle depresyon, sağlıkla ilgili endişeler veya stresli olayların meydana gelmesi gibi psikolojik faktörlerle bağdaştırılmakta. Fiziksel semptomların gelişmesi kişiye çevresi tarafından ilgi gösterilmesini sağlıyor, kişiyi etkili bir şekilde tehdit edici veya kaygı yaratıcı durumlardan uzaklaştırıyor ve bu şekilde konserviyon bozukluğu ile ilgili rahatsızlıkların tekrarlanmasını ve korunmasını sağlayarak pekiştiriyor. DSM-IV-TR’a göre Konversiyon Bozukluğu tanı kriterleri aşağıdaki gibidir:

1. İstemli motor ya da duyu işlevlerini etkileyen, nörolojik ya da diğer bir genel tıbbi durumu düşündüren bir ya da birden fazla semptom ya da defisitin olması
2. Bu semptom ya da defisite psikolojik etkenlerin eşlik ettiği yargısına varılır, çünkü bu semptom ya da defisitin başlaması ya da alevlenmesi öncesinde çatışmalar ya da diğer stres etkenleri vardır.
3. Bu semptom ya da defisit amaçlı olarak ortaya çıkatılmamakta ya da bu tür semptomları varmış gibi davranılmamaktadır (Yapay Bozuklukla ya da Simülasyonda (Temaruz) olduğu gibi).
4. Yeterli bir incelemeden sonra, bu semptom ya da defisit genel tıbbi bir durum ya da bir madenini doğrudan etkileri ile ya da kültürel olarak uygun bulunan bir davranış ya da yaşantı olarak tam açıklanamaz.
5. Bu semptom ya da defisit, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli bir işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur ya da tıbbi değerlendirmeyi gerektirir.
6. Bu semptom ya da defisit ağrı ya da cinsel işlev bozukluğu ile sınırlı değildir, sadece Somatizasyon Bozukluğunun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır ve başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz.Semptom ya da defisitin tipini belirtiniz:

Motor Semptom ya da Defisit Gösteren (örn. Koordinasyon ya da denge bozukluğu, paralizi ya da lokalize güçsüzlük, yutma güçlüğü ya da “boğazda yumru”, afoni ve üriner retansiyon)

Duyu Semptomu ya da Defisiti Gösteren (örn. Dokunma ya da ağrı duyumu kaybı, çift görme, körlük, sağırlık ve hallüsinasyonlar)

Katılmalar ya da Konvülsiyonlar Gösteren: İstemli motor ya da duyu komponentleri olan konvülsiyonlar ya da katılmaları kapsar

Karışık Görünüm Sergileyen: Birden fazla kategorinin semptomları varsa.

Nedenleri Nelerdir?

Konversiyon tepkisinin neden ortaya çıktığı tam olarak bilinmemektedir. Bu konuda ortaya atılan teorilerden bazıları şunlardır: psikanalitik teoriye göre konversiyon bilinç dışı çatışmaların neden olduğu sıkıntı sonucu ortaya çıkar.

Başka bir teoriye göre kişi çevresi ile sözel iletişim kuramadığı durumda sıkıntısını beden dili ile ifade eder. Ortaya çıkan belirtinin anlamı “ben ruhsal olarak çok sıkıntıdayım, çok acı çekiyorum, bunu görün ve bunu önemseyin” şeklinde yakınlarına uyarıda bulunmaktır. Bu anlamın yanında yakınlarına istediğini yaptırmak, kontrolü ele geçirmek amacını da güdüyor olabilir.

Bazı bedensel hastalıklar sonucunda bu belirtiler ortaya çıkabilir. Yatkın olan kişilerde ağır bedensel hastalıkları takiben konversiyon veya somatizasyon belirtileri görülebilir.

Anne, baba, büyükanne ve büyükbaba gibi yakınların ölmesi, anne ve babanın boşanması veya ayrılması gibi durumlarda kişilerde bir yakınının ölmesi gibi yas tepkisi ortaya çıkar bu yas tepkisi normal sürecini tamamlayıp çözülmediği zaman konversiyon bozukluğu ve diğer ruhsal bozuklukların görülme olasılığı artmaktadır.

Bu belirtilerin ortaya çıkması ile hastalarda birincil ve ikincil kazanç elde edilmesi söz konusudur: birincil kazanç hastanın ruhsal sıkıntısından kurtulması, ikincil kazanç ise zor bir durumdan hastalığı sayesinde kurtulma veya hasta olduğu için bazı haklar elde etmesidir.

Ortaya çıkan belirtilerin sembolik anlamları olabilir. Örneğin görmemesi gereken bir olaya tanık olan bir çocukta körlük veya işitmemesi gereken şeyleri işiten bir yetişkinde psikolojik sağırlık gelişebilir. Eski Türk filmlerinde sıkça gördüğümüz ani gelişen ve kendiliğinden iyileşen körlük ve sağırlıklar genelde bu türdür. Bu bozukluklarda ortaya çıkan belirtiler aile üyelerinde, yakın akraba ve komşularda görülen belirtileri taklit edebilir.

Örneğin okul arkadaşında sara olan ve arkadaşının sara nöbetine tanık bir çocukta konversiyon bozukluğu olduğunda sara benzeri bayılmalar görülebilir. Annesinde psikolojik kökenli bayılma olan kız çocuklarında bayılma sıktır. Yine ailenin en küçük kız çocuğunda daha sık bu tür bayılmalar görülmektedir. Yapılan araştırmalarda bu hastaların yarısından fazlasında depresyon olduğu görülmüştür. Yine kişilik bozukluğuna sıklıkla rastlanmaktadır.

TEDAVİ

Somatoform bozukluklarında psikoterapi ile hastanın bedensel rahatsızlıklarıyla nasıl başa çıkabileceği ve günlük işlerinin üstesinden nasıl gelebileceğini öğrenmesiyle tedavi mümkündür.